Stel je voor, je werkt aan de andere kant van de stad en om je gezondheid en conditie in stand te houden, ga je elke ochtend op de fiets naar je werk. Vanochtend heb je in de krant gelezen dat fijnstof en stikstofdioxiden in de uitlaatgassen van verkeer een mensenleven met 13 maanden verkort.
MeerOp weg naar je werk begin je te twijfelen of jouw fietstocht door de binnenstad wel zo gezond is. De vele auto’s en vrachtwagens die langs je rijden, laten vies stinkende uitlaatgassen achter. Ook de brommers door wie je ingehaald wordt, maken dat jij hun ongezonde uitlaatgassen inademt. Wat doet dit met je gezondheid? Hoe zou het zijn als je een route kunt kiezen die minder vervuild is?
Mijn droom is dat iedere fietser, hardloper en wandelaar bewust kan kiezen voor een route waar de lucht minder vervuild is. Daarvoor wil ik gaan zorgen met de “Weg naar schone lucht”.
De lucht die je inademt is meestal vervuild en ongezond, ook al merk je daar vaak weinig van. Je kunt ernstig ziek worden van die vervuilde lucht. Het RIVM, de GGD en Longfonds waarschuwen voor de gevaren. Het veroorzaakt longziekten als astma, COPD en longkanker. Volgens gegevens van het Longfonds hebben in Nederland al ruim 1 miljoen mensen (chronische) longproblemen. Door de ongezonde lucht leven we in Nederland gemiddeld 13 maanden korter. En elk jaar overlijden zo’n 12.000 mensen vroegtijdig door luchtvervuiling. Luchtvervuiling heeft hetzelfde effect als het meeroken van 6 sigaretten per dag.
Met name in binnensteden is het slecht gesteld met de luchtkwaliteit door onder andere de stikstofdioxide (NO2)-uitstoot van het verkeer. Doordat luchtvervuiling niet met het blote oog te zien is, zijn de meeste mensen zich er niet van bewust dat het een serieus probleem is en schadelijk voor hun gezondheid. Luchtvervuiling veroorzaakt niet alleen longziekten, maar ook hart- en vaatziekten, dementie en vroeggeboorten. Bij kinderen schaadt het de ontwikkeling van longen en hersenen. Daar zullen ze altijd last van blijven houden. Dit móet anders!
De eerste stap in dit project is het creëren van meer bewustzijn over luchtkwaliteit door middel van een kunstwerk in de stad. Vervolgens geef ik iedereen de mogelijkheid om te kiezen voor schonere loop- en fietsroutes door de stad zodat zij minder vervuilde lucht hoeven in te ademen. De laatste stap op deze weg is actieve deelname aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Iets dat net zo gewoon moet worden als het scheiden van je afval.
Veel mensen zijn zich niet bewust van de luchtkwaliteit in de stad en wat dit voor hun gezondheid betekent. De eerste stap is dan ook meer bewustzijn over luchtkwaliteit creëren. Als dat bewustzijn er is, kunnen mensen keuzes gaan maken en vervolgens zelf actief bijdragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit in de stad en daarmee hun eigen gezondheid.
De luchtkwaliteit is de afgelopen jaren al een stuk verbeterd. Hoewel de Europese normen voor luchtkwaliteit inmiddels veelal worden behaald, leiden de huidige concentraties fijnstof, stikstofdioxide (NO2) en ozon in de lucht nog steeds tot veel gezondheidsschade. Voor Gelderland geldt dat inwoners gemiddeld 374 dagen eerder overlijden door luchtvervuiling (geschatte kosten in 2015: 800 miljoen). Daarnaast veroorzaakt luchtvervuiling jaarlijks 430.000 verzuimdagen. Dat is 5% van alle Gelderse verzuimdagen (geschatte kosten 250 tot 300 miljoen euro voor de maatschappij en 66 miljoen euro voor werkgevers). Jaarlijks worden 130 gevallen van longkanker toegeschreven aan luchtvervuiling. Dat is 9% van alle gevallen van longkanker in Gelderland. Luchtvervuiling heeft in de provincie hetzelfde effect als het meeroken van 6 sigaretten per dag (bron: GGD Gelderland Midden).
Naast de Europese normen (EU) heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gezondheidskundige normen voor vervuilende stoffen in de lucht. Deze normen beschrijven concentraties van stoffen (o.a. fijnstof en NO2) waarbeneden er geen tot nauwelijks gezondheidseffecten te verwachten zijn. Deze normen zijn wetenschappelijk onderbouwd en worden om de paar jaar herzien. De EU-normen voor luchtkwaliteit zijn daarentegen politiek bepaald, waarbij rekening is gehouden met onder andere politieke haalbaarheid, economische belangen en kosten. Het gevolg van deze politieke EU-normen is dat deze veelal een factor twee hoger liggen dan de gezondheidskundige normen die de WHO adviseert. Ook al blijven de huidige concentraties stikstofoxide en fijnstof meestal onder de EU-normen, de adviesnormen van de WHO worden bij lange na niet gehaald. Veel gezondheidsschade ontstaat al met concentraties die ruim onder de EU-normen liggen. Er is dus nog steeds een enorme gezondheidswinst te behalen op het gebied van luchtkwaliteit.
Met dit project wordt een volgende stap gezet om de luchtkwaliteit verder te verbeteren en een aanzienlijke gezondheidswinst te behalen en daarmee de kosten voor de gezondheidszorg flink te verlagen.
Provincie Gelderland en Gelderse gemeenten hebben de afgelopen jaren maatregelen genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Dat beleid, samen met beleid van de EU en het Rijk, werpt z’n vruchten af, zoals blijkt uit de verbetering van de luchtkwaliteit. Echter zijn de huidige concentraties NO2 en fijnstof nog steeds op een niveau dat het de gezondheid ernstige schade toebrengt. Het is dus van groot belang dat overheden samen met burgers en andere organisaties maatregelen blijven nemen om de luchtkwaliteit verder te verbeteren en daarmee de gigantische kosten en de druk op de gezondheidszorg te verlagen.
Het Longfonds heeft in 2017 een campagne gehad om mensen meer bewust te maken van de luchtkwaliteit. Mensen kunnen op een website checken hoe (on)gezond de lucht is die ze inademen. Deze check is gebaseerd op metingen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat in Nederland op verschillende locaties de luchtkwaliteit meet om te kijken of de normen worden behaald. De sensoren die de luchtkwaliteit meten zijn erg kostbaar en daarom heeft het RIVM niet overal een meetstation geplaatst. Op ruim 90 plaatsen verspreid over Nederland staat momenteel een meetstation. Op basis van deze data wordt een schatting gemaakt van de luchtkwaliteit in het hele land. De dichtheid van meetstations is echter niet hoog genoeg om op lokaal niveau een betrouwbare indicatie te geven van de luchtkwaliteit. De check van het Longfonds geeft wel een indicatie voor de luchtkwaliteit, maar hoe het precies bij jou in de straat is en hoe dat fluctueert over de dag, is moeilijk te zeggen.
In Nijmegen is in 2016 een project gestart dat zich bezig hield met het meten van luchtkwaliteit; het Smart Emissions (SE) project. Dit project is een samenwerking tussen de Radboud universiteit, gemeente Nijmegen, RIVM en een groepje betrokken inwoners en was er op gericht om de luchtkwaliteit in de stad nauwkeuriger in kaart te brengen. Dit onderzoeksproject is na ongeveer een jaar gestopt.
Dit zijn enkele voorbeelden van projecten die zich bezighouden met het in kaart brengen of verbeteren van de luchtkwaliteit. Deze projecten betreffen meestal maatregelen die vanuit de overheid of een organisatie zijn genomen. In verschillende steden zijn al wel een aantal burgerinitiatieven opgezet, maar dit betreft kleine clubjes intrinsiek gemotiveerde mensen en dit bereikt nog niet alle inwoners. Om de luchtkwaliteit sneller te doen verbeteren is het van belang dat iedereen meedoet. Uit gesprekken die wij hebben gevoerd met stadsbewoners is gebleken dat mensen zich graag willen inzetten voor een gezonde leefomgeving maar dat het overgrote deel zich niet bewust is van de luchtkwaliteit en de gevolgen hiervan voor hun gezondheid. Doordat ze zich er niet bewust van zijn, doen ze er nu ook niet actief aan mee. Om mensen dus een actieve bijdrage te laten leveren aan het verbeteren van de luchtkwaliteit is het nodig om eerst bewustzijn te creëren en het onderwerp voor hen relevant te maken.
Dit project bevindt zich in de opstartfase en ik zoek partijen die dit willen helpen realiseren. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn: Gemeente Nijmegen, Provincie Gelderland, studenten (HAN, Kunstacademie), bedrijven die sensoren voor luchtkwaliteit maken.
