Wastiour Lab

De Rijksoverheid streeft naar een circulaire Nederlandse economie in 2050. Eén van de deelambities hierbij is dat er geen (zwerf)afval meer is (afvalloos). Een belangrijk aspect om deze doelstelling te bereiken is het stimuleren van burgers en bedrijven om op een verantwoorde wijze met afval om te gaan.

Meer

Zij dienen de norm ‘afval is grondstof’ na te gaan leven. Beleidsgestuurde systeem- en technische interventies (bijv. optimaliseren van productketens van consumptiegoederen) dragen hieraan bij, zijn echter veelal niet dusdanig vormgegeven dat zij resulteren in daadwerkelijke, duurzame gedragsverandering. Er is namelijk een verschil tussen het begrijpen van het beleid/systeem (denkvermogen) en het op een juiste manier uitvoeren hiervan (doenvermogen). Het is niet vanzelfsprekend dat als burgers weten wat het beleid is, ze ook de capaciteit hebben hier naar te handelen. Een manier om beleid beter te laten aansluiten bij het doenvermogen van burgers, en daarmee de efficiëntie en effectiviteit ervan te verhogen, is het toepassen van sociaal wetenschappelijke inzichten in het beleid. Om dit te realiseren zijn op nationaal niveau ‘Behavioural Insight Teams’ (BIT) opgezet. Zij brengen gedragsinzichten in kaart en adviseren effectieve praktijktoepassingen voor beleid.

Lagere overheden vertalen deze Rijksambities naar hun eigen beleid. Zo heeft Nijmegen de ambitie geformuleerd om in 2035 afvalloos te zijn. De afgelopen jaren heeft zij diverse afvalgedragsprojecten uitgevoerd die eraan bij dragen deze ambitie te bereiken. Individueel zijn deze projecten succesvol, echter leveren overall onvoldoende op om structureel bij te dragen aan het realiseren van de Nijmeegse ambities. Hiervoor is een collectieve aanpak essentieel en daarom stellen wij voor het WastiourLab (Waste en Behaviour) op te zetten. Dit is is een krachtenbundeling van regionaal bedrijfsleven, overheid, onderwijs en inwoners om de gedragsnorm ‘afval=grondstof’ in de regio te stimuleren en realiseren. Het is een gebruiker georiënteerd, open-innovatief ‘living lab’ dat met name direct opereert binnen de fysieke context van het vraagstuk. Het lab heeft de volgende kenmerken:
– Multidisciplinair
– Co-creatie publieke en private partijen en bewoners
– Beleidsexperimenten gericht op afvalgedrag die bij succes uit te rollen zijn
– Wetenschappelijk onderzoek, kennisontwikkeling en -deling op het gebied van afval- en duurzaamheidsgedrag
– ‘Lerend lab’ door continue wisselwerking tussen theorie en praktijk
Wat is het doel van het project?
Doelstelling
Fungeren als centraal platform voor:
1. Beleidsexperimenten waarin afvalmaatregelen gecombineerd zijn met sociaal wetenschappelijke kennis;
2. Kennisontwikkeling en -deling betreffende het stimuleren en realiseren van de gedragsnorm ‘afval=grondstof’.
Teneinde een efficiënter en effectiever Nijmeegs afvalbeleid realiseren.

Beoogde resultaten

• Reductie van 20 kg restafval per inwoner per jaar (referentiepunt is huidige 103 kg);
• Reductie van 10% van de afvalinzamel- en verwerkingskosten (referentiepunt is €95 per huishouden);
• ‘Afval = grondstof’ is de nieuwe gehanteerde norm voor omgang met afval door bewoners van de regio Nijmegen;
• Toolkit van bewezen effectieve gedragsinterventies die op te schalen zijn binnen en buiten regio Nijmegen.

Naast deze beoogde resultaten zijn er een aantal verwachte positieve neveneffecten:
• Nieuwe cross-sectorale samenwerkingsverbanden;
• Verhoogde participatie (en daarmee sociale cohesie in algemene zin) rondom afval bij bewoners van regio Nijmegen;
• Als regio ervaring opdoen met toepassen van sociaal wetenschappelijke kennis bij ontwikkeling en uitvoering van (afval)beleid;
• Regio Nijmegen profileert zich als het kenniscentrum voor internaliseren van duurzaam (afval)gedrag.
Wat is de sociale en/of economische impact van jouw project op de regio?
• Door correct afvalgedrag te stimuleren en realiseren neemt het % afvalscheiding en daarmee grondstof hergebruik toe. Dit leidt uiteindelijk tot kostenbesparing en mogelijk nieuwe inkomstenstromen (circulaire businessmodellen) voor de regio;
• In het verlengde hiervan zorgt een positieve gedragsverandering voor minder zwerfafval en daarmee verhoogde leefbaarheid. Tevens is deze gedragsverandering een voedingsbodem van waaruit ‘duurzaamgedrag’ in bredere zin te stimuleren is;
• Unieke regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, onderwijs, overheid en bewoners dat vanuit een nog beperkt toegepast perspectief (gedragspsychologie), middels praktijkgeoriënteerde beleidsexperimenten, bijdraagt aan het realiseren van gemeentelijke afvaldoelstellingen. Aanvullend effect van deze samenwerking is dat deze zorgt voor verhoogde sociale cohesie en betrokkenheid bij de eigen omgeving;
• Door (sociaal)wetenschappelijke kennis te ontwikkelen en koppelen aan praktijkkennis, en deze elkaar wederzijds te laten versterken, ontstaat er een versnelde leercurve die wetenschappelijke kennis valoriseert naar praktisch (toepasbaar) resultaat;
• De toolkit en Lab-aanpak zelf zijn op te schalen binnen en buiten de regio;
• Regio Rijk van Nijmegen profileert zich als het kenniscentrum voor internaliseren van duurzaam (afval)gedrag.

Wat is er al bereikt?

– Diverse individuele afvalgedragsprojecten zijn en worden uitgevoerd binnen de diverse gemeenten van RvN (op dit moment lopen er 4 projecten). Dit zijn potentiële beleidsexperimenten binnen het WastiourLab met een eigen projectbudget;
– Regionale coalitie van samenwerkende private en publieke partijen is geformeerd en zijn mondeling gecommitteerd;
– Er is een projectplan geschreven om financiering aan te trekken;
– Er zijn gesprekken gevoerd met NVRD, Rijkswaterstaat en ministerie IenW om te kijken of WastiourLab als concept een koppeling kan vormen tussen nationaal en lokaal beleid. Er is enthousiasme, vervolg gesprekken zijn nodig om mogelijke samenwerking verdere te verkennen en concretiseren;